Cờ lê được định nghĩa là công cụ để bám vào các chốt kim loại chặt như bu lông, đai ốc hoặc giữ chúng cố định. Cờ lê thường có một đầu đóng, một đầu mở, kích thước được định danh bằng size bu lông mà nó mở được. Cờ lê trong tiếng anh được gọi là spanner, tiếng Mỹ là wrench.
Các đai ốc, bu lông thường có cấu trúc chặt chẽ, nên cờ lê cũng phải đáp ứng. Cờ lê được ra đời từ thế kỷ 15 mục đích là đóng mở các bánh xe ngựa. Tiếp theo đó là mở các khẩu súng, pháo vào cuối thế kỷ 18. giữa thế kỷ 19 nó được cấp bằng sáng chế và phổ biến cho tới bây giờ.
Cấu tạo và vật liệu
Để đảm bảo độ cứng chắc hầu hết các loại cờ lê được làm bằng hợp kim. Phổ biến nhất là chrome vanadium tôi rèn nhiều lần, bề ngoài được mạ crom để nó sáng và chống ăn mòn.
Đối với các cờ lê lớn không phải 100% cờ lê được làm bằng hợp kim. Phần lõi thường là sắt, lớp ngoài cùng được gia cố bằng vật liệu cứng chắc. Việc này giúp giảm một lượng lớn chi phí cho nhà sản xuất.
Cờ lê vòng thường có 6 hoặc 12 răng để ăn khớp với bu lông 6 cạnh. Cờ lê và bu lông cần ăn khớp nhất có thể để tránh làm hỏng đầu bu lông. Chome vanadium là hợp kim chứa 0,4%-1,2%, hàm lượng vanadi từ 0,1%-0,15% còn lại là silic, mangan, carbon… các chất còn lại được coi là tạp chất. Cùng là chrome vanadium nhưng chất lượng giữa các nước không giống nhau. Crom giúp chống mài mòn và ăn mòn, vanadium tăng độ đàn hồi cho thép.
Các loại cờ lê thông dụng
- Cờ lê thường: sẽ có 2 đầu mở, 1 đầu mở 1 đầu đóng. Vật liệu hợp kim, thường có size nhất định được in trên thân cờ lê. Có thể là 2 đầu cùng size hoặc chênh lệch một size. Ưu điểm là lực xiết mở bu lông lớn giúp mở các đai ốc chặt chẽ nhanh chóng. Khuyết điểm là phải có cả bộ gồm tất cả các size mới dùng được.
- Cờ lê đóng: size cờ lê lớn một đầu miệng, vật liệu chịu được lực xung kích lớn. Vì size bu lông lớn cần lực mạnh, lấy búa đóng vào chuôi cờ lê. Do nó khá nặng vật liệu chịu lực nên dùng thay búa tạm thời cũng được.
- Cờ lê đuôi chuột: nó to ở đầu và nhỏ dần về cuối giống đuôi con chuột. Cái đuôi nhọn này cực kỳ hữu ích với các dạng đường ống kim loại như dàn giáo, ống sắt… Đầu còn lại thường có 1 hoặc 2 cờ lê vòng đóng có thể đảo chiều. Chiều dài khá lớn giúp tạo một lực xiết lớn mở các bu lông tầm trung. Chuyên dụng cho ngành xây dựng, dầu khí, ống thoát nước…
- Cờ lê lực: giúp bạn kiểm soát được lực dồn vào cờ lê. Xiết quá mạnh sẽ làm cháy ốc, không thể mở ra. Xiết quá yếu thì máy móc không đủ chặt chẽ. Khi quá lực cờ lê sẽ nhả ra, bạn sẽ nghe các âm thanh tách tách.
- Cờ lê đa năng: chắc là cái mỏ lết, size có thể thay đổi vô hạn, một sản phẩm cho tất cả. Tuy nhiên sức mạnh không thể so sánh với cờ lê được.
- Cờ lê móc: móc vào các vòng chốt có rãnh như cổ phốt xe máy.
- Cờ lê dây xích: gần như không giới hạn kích thước bu lông, chỉ mở được các chốt thiếu chặt chẽ. Như khớp nối ống nước, khớp nối ống truyền dầu khí, khớp nối bể chứa…
- Cờ lê tự động: gồm nhiều răng hơn như 36-72 răng. Nhiều răng giúp ăn khớp, ôm sát bu lông hơn hạn chế hư hỏng đầu bu lông nhất có thể.
- Cờ lê thủy lực: với các bu lông đai ốc to như cái nồi, cái bánh xe bò. Phải tận dụng cơ chế thủy lực mới mở ra được, cơ chế này khá phức tạp bạn cần biết thì tìm google nha.
Cờ lê vòng có thể có 6, 8, 12 hay 16 điểm bên trong. 12 điểm được sử dụng với đai ốc lục giác hoặc hình vuông. 8-16 điểm được sử dụng trên các bộ phận hình vuông. Cờ lê vòng có thành bên mỏng hơn cờ lê đầu hở nên thích hợp vặn các đai ốc khó tiếp cận. Một số phụ kiện hữu ích là tay cầm được trang bị bộ đo momen xoắn. Mục đích là để kiểm soát các bu lông không bị lỏng trong quá trình sử dụng hoặc không bị vặn quá chặt.
Cờ lê có một ngàm cố định, một ngàm di chuyển để kẹp các bu lông kích thước khác nhau. Di chuyển bằng một con sâu gắn răng ở dưới để điều khiển được gọi là mỏ lết. Cờ lê ổ cắm dùng mở các đai ốc trong lỗ lõm dưới bề mặt. Về cơ bản là một đường ống với lỗ vuông hoặc lục giác có thể tích hợp tay cầm hoặc tháo rời. Một số có phần mở rộng như thanh chữ T, tay cầm dạng tua vít và bánh cóc.
Cờ lê loại nào tốt?
Cờ lê thông dụng Elora
Bằng chrome vanadium xịn của Đức, bề ngoài mạ crom bóng bảy. Cảm giác cầm nặng tay và rất cứng chắc, sản xuất tại Đức nên nó đáp ứng các tiêu chuẩn của Châu Âu.Bạn có thể chọn mua lẻ từng cây hoặc mua theo bộ để có giá ưu đãi hơn. Với vật liệu cao cấp, cấu trúc ăn khớp nó cho độ bền cao nhất, bảo vệ bu lông. Ngoài cờ lê thông dụng Elora còn sản xuất cờ lê móc, cờ lê tự động, cờ lê dây xích… đều có chất lượng rất tốt.
Cờ lê đuôi chuột MCC
Bạn khó có thể kiếm được nhà sản xuất nào có thể cung cấp nhiều mẫu cờ lê đuôi chuột như MCC. Với thân cờ lê được làm bằng hợp kim thép, đầu tuýp được làm thép cao tần siêu cứng, chống xoắn màu đen. Mỗi seri đều chia ra tuýp đơn, tuýp đôi, tuýp bánh cóc và tự động. Do địa lý gần nước ta nên giá cả cũng cạnh tranh hơn các sản phẩm đến từ Châu Âu.
Cờ lê thủy lực Alkitronic
Với các bu lông bằng chiếc tô, chiếc nồi… bạn cần một lực xiết lớn để tháo hoặc mở. Alkitronic là nhà sản xuất chuyên cờ lê thủy lực. Tức là liên tục dùng dầu bơm vào một diện tích hẹp tạo ra áp lực đủ lớn mở bu lông ra. Có 3 loại cơ chế kích hoạt dùng pin, dùng điện, khí nén tùy vào momen.
Các bu lông, đai ốc này thường gặp ở xe cỡ lớn, thủy điện, điện gió… Do cơ chế và cấu tạo phức tạp nên chúng có giá rất cao, vài tỷ cho một thiết bị cờ lê thủy lực. Tuy hiếm nhưng thực tế rất nhiều ngành cần các máy móc cực lớn. Nhu cầu tháo mở chúng ta để bảo dưỡng là cần thiết.
Bài viết liên quan:
